عومەر عەلى غەفور
تەنها ئەمڕۆ و ئەمساڵ نیە و تەنها لەكورستان نیە كە مشتومڕ لەسەر فرەژنى لە نێوان لایەنگران و نەیارانیدا وەك مەنجەڵى سەر ئاگر دەكوڵىَ. ئەوە وەك چێشتێكى نەمر وایە كە وەچە دواى وەچە، بە تام و خوێى سەردەمى خۆیەوە، گەرم دەكرێتەوە. بەلاَم خاڵى گرنگ ئەوەیە، مشتومڕەكان نەزۆك نەبن. جوینەوەى بەڵگە و پاساوە دژ بە یەكە سواوەكان نەبن. ئامانج خزمەتى كۆمەڵگە بىَ نەك تەنها بردنەوەى شەڕێكى دەروونی-ئایدیۆلۆژى .
جێى خۆیەتى خوێندنەوەیەكى رەخنەگرانە بۆ مشتومڕى ئەم دواییەى نێوان لایەنگران ونەیارانى فرە ژنى لە ناوەندە یاسایى و سیاسى و رۆشنبیرى و كۆمەلاَیەتیەكەى كوردستانى خۆمان دا، كە بە پەسەندكردنى هێشتنەوەى بەمەرجى فرە ژنى لە پەرلەمانى كوردستان لە دانیشتنى رۆژى 27/10/2008 كۆتایى هات، بكەین تا بزانین ئاخۆ ئەو مشتومڕە رەنگدانەوەى ململانێى پرۆژە راستەقینەو هیوا بەخشەكانە، یاخود واجیهەى جەنگێكى دەروونى و ئایدیۆلۆژیی رووتە و، داراى پرۆژە و رێگاچارەیەكى بەرهەمدار نیە.
سەرەتا دەبىَ ئەوە بزانین كە ئەستەمە بە دەلیلى عەقڵى و مەنتیقى مەسەلەى چاكى یان خراپى فرە ژنى یەكلابكەینەوە، ئەویش لەبەرسىَ هۆى سادە:
یەكەم: لەبەر ئەوەى هیچ شتێك خێر یان شەڕى رەها نیە. باران رەحمەتیشەو زەحمەتیشە. مەى، كە بە دەقى قورئان حەرامكراوە، هەر قورئان خۆى پێمان دەڵىَ(منافع للناس)یشى تێدایە. ئەوەى پێى وابىَ فرەژنى هەمووى خێرە، یان هەمووى شەڕە لە وەهمدا دەژى.
دووەم: هەر لایەك كۆمەڵىَ بەڵگەى عەقڵى و بابەتى هەیە، كە لانى كەم خۆى باوەڕى پێیانەو بە پاساوێكى ماقوڵیان دەزانىَ بۆ هەڵوێستەكەى . هاوكات بەڵگەكانى بەرامبەر بە بىَ بایەخ دەزانىَ. واتە هەر بەڵگەیەك دژە بەڵگەو دژە وەلاَمێكى هەیە، كە هەر كاریگەریەكى لەسەر عەقڵى بەرامبەر سفر دەكات.
سێیەم: تەنها پێوەر و بەڵگە عەقڵیەكان نین كە قەناعەتى مرۆڤ لەسەر بۆچوونێك دروست دەكەن، بەڵكو پێكهاتەى عەقیدى و ئایدیۆلۆژى و دەروونى مرۆڤ دەورێكى كاریگەرى هەیە لە دیارى كردنى هەڵوێستى ئەو كەسە لە بەڵگە و پاساوە جۆراوجۆرەكان. واتە كاتىَ (فلاَن)ى ئاینپەروەر فرەژنی بە سوننەتێكى ئاینەكەى بزانىَ ئیدى هەموو دنیا بەڵگەى نەیارەكەى بىَ بەلایەوە عانەیەك ناهێنىَ. بە هەمان شێوە كاتىَ فرە ژنى لاى (فیسار)ى عەلمانى یەكىَ لە سیماكانى جەهالەت بىَ، ئیدى گەر فرەژنى موعجیزەیش بخولقینىَ بەلایەوە وەهم و بىَ بایەخە.
لەبارێكى وادا سىَ هەڵبژاردن دێتە پێشمان:
یەكەم: بڵێین كاكە ئەمە فەرمان یاخود رێپێدانى خوایەو ببڕێتەوە. سوودى هەبىَ زیانى هەبىَ نابىَ كەس بەرى پىَ بگرىَ(ئەم ئاراستەیەش لایەنگرى كەم نین).
دووەم: رەهەندە ئاینیەكە بە ئیعتیبار وەرنەگرین و تەنها لێكۆڵینەوەیەكى مەیدانیمان هەبىَ بۆ جەرد كردنى سوود و زیانەكانى فرەژنى لە كۆمەلگەدا، ئاخۆ چ زیانێك لە بوونى كەوتۆتەوەو چ سوودێك لە بوونى بە كۆمەلگە گەیشتووە. بە پێچەوانەوە قەدەغەكردنیشى چ سوودو زیانیكى بووەو دەبىَ(ئەمەیان كەس لا بەلایدا ناكاتەوە).
سێیەم: شەرعیەت پێدانە ئاینیەكە بە ئاكامە بابەتیەكانى فرە ژنى لەسەر ئەرز ببەستینەوە. ئەگەر بەرهەمى چاكى هەبوو رێى پێبدەین و هانى بدەین، ئەگەر زیانیشى هەبوو بەرى پىَ بگرین(ئەمە هەڵوێستى ئاینپەروەرانى واقیعبینە، وەك ئەوەى عومەرى كوڕى خەتاب لە ساڵە گرانیدا حوكمى دەست بڕینى دزانى راگرت لەو روانگەوە كە رەنگە ناچارى تووشى دزییان بكات. هەروەها پشكى دڵڕاگیراوان(المۆلفە قلوبهم)ى لە زەكاتدا راگرت لەو روانگەوە كە ئیسلام لەسەر پێى خۆى وەستاوەو چى دى پێویستى بەوە نیە بە دەم چەور كردن خەڵكێك دڵى خەڵكێك راگرىَ. ئیمام محمەد عەبدەیش پێش نزیكەى سەدەیەك فتواى رىَ پێنەدانى فرە ژنى دا لەو رووەوە پێى وابوو زیانەكانى لەسەر پرۆسەى پەروەردەو پەیوەندییە كۆمەلاَیەتیەكان لە سوودەكانى زیاترە).
جا با لەم روانگەوە هەردوو لایەنى ناكۆك بخەینە ژێر پرسیارەوە:
سەرەتا لە لایەنگرانى فرەژنى دەپرسین: ئاخۆ داكۆكى كردنیان لە فرە ژنى لەبەرئەوەیە كە بە داتاو ئامار بۆیان دەركەوتووە فرە ژنى چارەسەرى كێشەكانى ئافرەتان و پیاوانى كۆمەڵگەى ئێمە دەكات، یان تەنها لەبەرئەوەیە كە قورئان رێى پێداوەو بەس؟ ئەگەر راستە ئەوەیان"بۆ دەركەوتووە"، ئەوە پێویستە ئەو ئامارو لێكۆڵینەوانە بخەنە بەردەم راى گشتى(تا ئێستا داتایەكى لەم جۆرەیان پێشكەش نەكردوە، سووریشن لەسەر ئەوەى فرەژنى چارەسەرە.
ئەمەش نیشانەى ئەوەیە هەڵوێستەكەیان زیاتر "ئیمان و تەسلیم بوونە" لەوەى "مەعریفە و زانین" بىَ). ئاخۆ ئەگەر گریمان بۆیان دەركەوت فرەژنى زەرەرى لەسوودى زیاترە، ئامادەن-وەك ئیمام محەمەد عەبدە- دەنگ بە قەدەغەكردنى بدەن" ئایا دیراسەیان هەیە لەسەر ئەوەى ژمارەى ئافرەتان لە كوردستان چەندە لە ژمارەى پیاوان زۆرترەو ئاخۆ دابەشبوونى ئەو جیاوازیى ژمارەیەى نێرو مىَ لە رووى تەمەنەوە بەو شێوەیە كە بە فرەژنى چارەسەرى زۆریى ئافرەتان بكرىَ؟ یان ئایا دیراسەیان كردوە بزانن ئاخۆ لە پیاوان و ئافرەتانى ئێمە دەوەشێتەوە كە پرۆسەى فرە ژنى بەو شێوەیە ئیجرا بكەن كە ئامانجەكانى ئیسلامى تێدا دێتەدى لە نەهێشتنى دیاردەى قەیرەیى و بێوەژن، یان مەسەلەكە تەنها دەرفەتێك بووە بۆ تێركردنى غەریزەى پیاوان بىَ ئەوەى خزمەتیك بە سنوورداركردنى ئافرەتانى بىَ مێرد بكات؟ ئایا دیراسەیەكیان كردوە بزانن فرە ژنى چ رەنگدانەوەیەكى سەلبى لەسەر پەروەردەو پێگەیاندن و پەیوەندییە كۆمەلاَیەتیەكان دەبىَ؟. ئاخۆ لە رووى رۆشنبیریەوە هیچ بەرنامەیەكیان بۆ داڕشتنەوى عەقڵیەتى پیاوان هەیە تا زەمانەتى ئەوە بكەن فرەژنى لە پێناو ئامانجە دروستەكاندا مومارەسە دەكرىَ؟.
ئایا رێپێدان(ئیباحە)ى كارێك لە قورئاندا رێگرە لەوەى قەدەغە بكرىَ(بۆ نموونە ئاخۆ نابىَ پەرلەمان قەدەغەى "كۆیلایەتى" بكات مادام ئیسلام رێى بەوە داوە موسڵمان كۆیلەى هەبىَ). ئایا دابەزاندنى دەقەكان بۆ بەدیهینانى بەرژەوەندییەكە، یان هەر وا فەرمانە و دەبىَ بە بىَ سەیركردنى جۆرى ئاكامەكەى جىَ بەجىَ بكرىَ؟ كوا ئەو ئامارانەى باس لە كاریگەرییە ئیجابیەكانى فرە ژنى لە كۆمەلگەى كوردیدا دەكەن؟ چەند قەیرە كچ و بێوەژنى خاوەن كڵفەت لەو حاڵەتە سوود مەند بوون؟ ئاخۆ هیچ دیراسەیەكیان لەسەر ئاسەوارە خراپەكانى نەبوونى فرە ژنى كردوە تا بگەنە ئەو بەرەنجامەى كە قەدەغەكردنى كارەسات دەخولقینىَ؟
لەبەرامبەرەوە با لە نەیارانى فرەژنیش بپرسین: ئاخۆ دژایەتى كردنیان بۆ فرە ژنى لەبەرئەوەیە شتێكى خراپەو لە داتاو ئامارەكانى ئاسەوارە زیانبەخشەكانى ئاگادارن، یان تەنها لەبەر ئەوەیە كە بەشێكە لە كولتوورى ئاینى؟ ئەگەر پێیان وایە زیانەكانى زۆرن دەبىَ لێكۆڵینەوەى مەیدانى و داتاو ئاماری پێویست لەو بارەوە پیشكەش بكەن(كە نەیانكردوە). .دەبىَ لە پرۆسەیەكى بەراوردكاریدا پێمان بسەلمێنن كە زیانەكانى فرەژنى زۆر لە سوودەكانى زیاترن (ئامارێكى لەم جۆرەمان لىَ نەبینیون. قسەى بىَ بەڵگەو ئاماریش تەنها هۆنینەوەیە). ئاخۆ لەبەرامبەر قەدەغەكردنى فرەژنى بەرنامەیەكی بەدیل و قابیل بە جىَ بەجىَ كردنیان لە كۆمەڵگەى كوردستاندا پێیە كە باشتر لەوەى هەیە وەلاَمى خواستە رۆحى و كۆمەلاَیەتیەكانى پیاوان و ئافرەتانى ئێمە بداتەوە؟
ئەگەرچى لە میانەى گفتوگۆى پەرلەمان لەسەر یاساى فرەژنى، خۆشبەختانە بۆ یەكەم جار دابەشبوونێكى ئیرادى تاكەكەسیمان لە دەمەتەقێكانى پەرلەماندا بینى، ئەگەرچى مایەى دڵخۆشییە كە لەباتى پەلاماردنى حەفتاو پێنجى و ئار بی چى ناكۆكیەكانمان لە پەرلەمان بە وتوێژ و دەنگدان یەكلادەكەینەوە، بەلاَم ئەوەى مایەى نیگەرانییە ئەوە بوو مشتومڕەكەى پەرلەمان و دەرەوەى پەرلەمان لەسەر فرەژنى، تەنها گەرمكردنەوەیەكى كلاسیكى چێشتە كۆنەكە بوو بە بىَ هیچ ئیزافەیەكى جۆرایەتى، بە غیابى دەنگى مەعریفەو ئامارو، بەبىَ حزور و رەنگدانەوەى وێنە واقیعیەكەى كۆمەلگا.
بە داخەوە، نە ئەوەى بەرگرى لێدەكا لە روانگەى زانین و ناسینى واقیعى كۆمەڵگەكەو گرفت و پێداویستیە بابەتیەكانى و، بوونى بەرنامەیەكى دەوڵەمەندەوە بۆ تەوزیفكردنى ئەو یاسایە لە حاڵەتى پەسەندكردنیدا بەو شێوەیەى فرەژنى بە شێوەیەكى دروست نەك نادروست بەكاربهێنرىَ، بەرگرى لێدەكات، نە ئەوەى دژایەتیشى دەكات لە روانگەى لێكۆڵینەوەى ئەمبریقى و داتاو بوونى بەرنامەیەكى پێشكەوتووى قابیل بە جىَ بەجىَ كردن لەم زەمین و زەمانەدا، دژایەتى دەكات. بابەتەكە بووە بە دەمامكێك بۆ ململانىَ ئایدیۆلۆژى و عاتیفیەكانى پێكهاتەكانى نێو كۆمەڵگە. لەبارێكى واداو لە غیابى ئەو عەقڵیەتە مەعریفەخواز و نائایدیۆلۆژى و خەمخۆرەدا، دوورى دەبینم چ پەسەندكردنى یاساكەو چ قەدەغەكردنى لەباریدا بىَ بارى لارى ئافرەت و پیاوە هەناسە ساردەكانى كۆمەڵگەى كوردستان راست بكاتەوە.
ليست هناك تعليقات:
إرسال تعليق