عومەر عەلى غەفور
كورد لەو نەتەوە موسڵمانانەیە، كە نەیزانیوە یان نەیتوانیوە ئاینەكەى بۆ دروستكردنى دەوڵەت و سەردەستەكردن یان لانى كەم پاراستن و پێشكەوتنى نەتەوەكەى بەكار بێنێ، لەوەدا خۆى بەرپرسیارى یەكەمە، چونكە نەتەوە غەیرە عەرەبەكانى دراوسێى، تورك و فارس، توانیان ئەو كارە بۆ خۆیان بكەن.كورد بەو نەزانی یان نەتوانییەى جگە لەوەى نەبوو بە خاوەنى دەوڵەت و قەوارەى نەتەوەیى، لە هەمان كاتدا بوو بە قوربانیى سیاسەتە ئاینگەراییەكانى ئەو نەتەوە سەردەستانەیش، ئەمیش بە هەردوو بارى پەیڕەویكردنى ئاینەكە و هەروەها دژایەتیكردنى ئاینەكەیشدا، لەمەیاندا ئەو نەتەوانە، هەروەها ئەو ئایدیۆلۆژیایەى لەپشت سیاسەتەكانیانەوە بووە، بەرپرسن.
لە ئێران بەناوى یەكپارچەیی گەلى موسڵمانى ئێران و رێگرتن لە نەتەوەگەرایى، كورد لە مافە سیاسی و فەرهەنگیەكانى بێبەش كرا، ئەگەرچى لە سەرەتاى شۆڕشی ئیسلامیدا بەڵێن بەكوردەكان درابوو ئۆتۆنۆمییان لە چوارچێوەى دەوڵەتى ئیسلامیى ئێراندا بدرێتێ و ئەحمەدى موفتى زادەیش بۆ بەدیهێنانى ئەو ئامانجە كارى لەگەڵ سیستمى نوێ دەكرد، بەڵام دواتر كە سیستمەكە جێپێى خۆى قایم كرد، بەچەشنى كەمال ئەتاتورك لە توركیا، لە بەڵێنەكانى بۆ كورد پاشگەز بوویەوە، موفتى زادەیش خەونەكەى بردە زیندانى ئینفیرادی و لەوێوە بۆ گۆڕەكەى.
كوردى ئێران بە هۆى نەتەوەكەى و بەهۆى ئاینزاكەیشیەوە، كە ئاینزاى سوننەیە، كەوتە بەر ستەم و پەراوێزخستن.لە عێراق رژێمى سەدام حسێن، بەسەركردایەتیى حزبى بەعس، كە حزبێكى ناسیونال-سیكیولاریستە، سیمبوڵە ئاینییەكانى ئیسلامى بۆ دژایەتیكردنى كورد بەكار دەهێنا، گەورەترین شاڵاوى سەركوتكردن و لەنێوبردنى گەلى كوردی لە هەشتاكاندا بەناوى سورەتێكى قورئانەوە، كە ئەنفالە، ئەنجام دا و بەو پێیە كوردى خستە جێى كافرە جەنگاوەر(محارب)ەكانەوە، كە لە سەردەمى سەرەتاى ئیسلامدا، وەك نەریتێكى باوى ئەو سەردەمە، گیان و ماڵیان بەتاڵان دەبرا.
لە توركیا كە لە ساڵى 1924دا ئەتاتورك بەرەسمى خەلافەتى ئیسلامى هەڵوەشاندەوە و دەوڵەتى توركیاى عەلمانى لەسەر بناغەى ناسیونالیزمى تۆرانیى توركى دامەزراند، لەپاڵ دژایەتیكردنى جموجوڵى ئاینیدا، كوردبوونیشى كردە جۆرێك لە تاوان، كورد بوو بە قوربانیى سیاسەتێكى دژەئاینى، كە ئەو سیاسەتە لە هۆشى ناسیونالیستى-عەلمانى توركیادا تا ئێستە كارى خۆى دەكات.
لە سەرەتاى نەوەدەكانى سەدەى رابردووەوە تروسكاییەك لەو سەرى تونێلەكەوە بۆ كوردى توركیا دەركەوت، كە بە هەڵوێستەكانى تورگۆت ئۆزالى سەرۆكى ئەو كاتەى توركیا بەرامبەر پرسی كورد دەستى پێ كرد كاتێ لە ساڵى 1991 داواى لە پەرلەمان كرد رێ بە فێربوونى زمانى كوردى بدات.
ئەو كرانەوەیە لەگەڵ سەركەوتنى حزبى داد و گەشەپێدانى توركیا بەسەرۆكایەتیى رەجەب تەیب ئەردۆگان لە ساڵى 2002 و بەرچاوتر لە دواى هەڵبژاردنە شارەوانییەكانى توركیا لە ئادارى رابردوودا پێى ناوەتە قۆناغێكى مێژووییەوە.
ئەوەى حزب یان دەسەڵاتێكى ئاینى، بەچاك یان بە خراپ، دەیكات، لەگەڵ رێنماییەكانى ئاینەكە ساز یان نەساز بێ، هەر لەسەر ئاین و كۆى سیستمى ئاینى حسێبە، ئەوەى حزب یان دەسەڵاتێكى ماركسی دەیكات بەچاك بێ یان بە خراپ، لەگەڵ پرنسیپەكانى ماركسیزم تەبا بێ یان ناتەبا، هەر لەسەر ماركسیەت حسێبە، ئەوەى بەعس لە 35 ساڵدا لە عێراق و سیستمى عەلمانى لە 70 ساڵى رابردوودا لە توركیا كردوویانە، بەچاك و بەخراپیەوە مێژوو لەسەر عەلمانیەتى حسێب دەكات.
ئەوەیش ئێستە حزبى داد و گەشەپێدان دەیكات شتێكى لەم بابەتەیە و جۆرێكى ترە لە كاركردنى ئاین لەسەر كورد، ئەم جارەیان بە رووە ئەرێنییەكەیەوە، واتە ئاین دەبێتە هۆكارێك بۆ دەربازبوونى كورد لە بەشێك لە مەینەتیەكانى، ئەویش لەو رووەوە كە ئەو حزبە و سەركرەدەكانى ریشەیەكى ئاینییان هەیە، ئەگەرچى تا ئێستە بەرەسمى هەر لە چوارچێوەى سیستمى عەلمانیدا هەڵدەسوڕێ.
هەنگاوەكانى گویل و ئەردۆگان و حكوومەتەكەى بۆ چارەسەرى ئاشتییانەى كێشەى كورد لە توركیا، لە قووڵایدا بێ پەیوەندى نیە بە پاشخانە ئاینیەكەى ئەو حزب و كەسانەوە، ئەگەرچى ئەوە تەنیا هۆكارى ئەو بەرەو پێشچوونەى كێشەى كورد نیە، ئەمیش چونكە هەمیشە فیكر و بەها رووتەكان بە تەنیا كارەكان ئەنجام نادەن بگرە هۆكارى یاریدەدەریش هەن.دەڵێین ئاین، چونكە وەك فۆكۆیاما لە "كۆتایى مێژوو"ەكەیدا ئاماژەى بۆ دەكات ئاین باوەڕى بەیەكسانیى مرۆڤەكان هەیە و ئەوەیش بۆ چەسپاندنى دیموكراسیەت گرنگە.
گویل و ئەردۆگان دەكرێ دیكتاتۆرێكى بەدین بن، بەڵام ناتوانن بەدینێكى رەگەزپەرست بن، چونكە مرۆڤەكان لە چاوى ئایندا یەكسانن، گەر وانەبوایە توركە عوسمانیەكان نەیاندەتوانى ببنە میراتگرى خەلافەتى ئیسلامى.
یەكانگیربوونى هەستێكى یەكسانیخوازیى مرۆڤانە، لەگەڵ كولتور و پاشخانێكى دیموكراسیانە، دەكرێ ئەو دەروازەیە بێ كە رێگە داخراوەكانى بەردەم كێشەى كورد لە توركیا بكاتەوە.ئەردۆگان وتەنى چارەسەرى كێشەكە ئاسان نیە، رەنگە بەزوویش نەگاتە ئەنجام، بەڵام گرنگ ئەوەیە رێى چارەسەریان هەڵبژاردووە.
ليست هناك تعليقات:
إرسال تعليق