عومەر عەلى غەفور
ماوەیەكە ململانێى مەلاكان لەلایەك و هەندێ لە نووسەران و هونەرمەندان و رێكخراوەكانى ژنان و ئافرەتانى فیمینیستى كوردستان (سیكیولارەكان) لەلایەكیترەوە، توند بووە، بەتایبەت دواى دەرچوونى نامیلكەى "راستیی ونبوو"ەكەى مەلا فەرمان خەرابەیی، كە لەلایەن زانایانەوە پشتگیرى لێ كرا و لەلایەن هەندێ لە رێكخراو و چالاكوانە ئافرەتەكانەوە كاردانەوەى توندى لێ كەوتەوە، بە رادەیەك یەكێتیى زانایان هۆشدارى دەدات لە بزواندنى شەقام لە دژى ئەوانەى "سوكایەتى بە پیرۆزییەكان و بە زانایانى ئاینى" دەكەن، بەرەى دووەمیش هەوڵ دەدات لەرێى یاساوە سنوور بۆ دژەگوتارى مەلاكان دابنێ، هاوكات لە هەوڵى ئەوەدایە بارتەقاى ئاپۆرەى گەورەى جەماوەرە ئاینپارێزەكە، ئەویش دەست بكات بە كۆكردنەوەى ئیمزاى سەدان كەس بۆ پشتگیری لە پرۆژەكانیان، تا پیشانى بدەن ئەوانیش بنكەى جەماوەرییان هەیە.
ئەنجوومەنى ناوەندى یەكێتیى زانایانى ئاینیی ئیسلامیى كوردستان لە كۆبوونەوەى ئاسایى خۆی لە 5ى ئەم مانگەدا داواى لە رێكخراوەكانى ئافرەتان و رۆژنامەكان كرد واز لە زمانى تەشهیر و سوكایەتیكردن بێنن، هاوكات دەڵێ ئەوان لەبەر ناسكیی دۆزى رەواى گەلى كوردستان هیچ هەنگاوێكى جەماوەرییان نەهاویشتووە و هیواى خواستووە ناچار نەكرێن ئەو هەنگاوە بهاوێژن و بە دوورى نازانێ درێژەكێشانى ئەو حاڵەتە "كاردانەوەى توند"ى جەماوەرى لێ بكەوێتەوە.
لە بەرامبەردا رێكخراوەكانى ئافرەتان خۆپیشاندانیان لە دژى نامیلكەى ناوبراو ئەنجام دا و سكاڵاى یاساییان لەسەر تۆمار كرد. لەولایشەوە بە ئیمزاى نێزیكەى 1300 نووسەر و ئەدیب و هونەرمەند پرۆژەیاسایەك بۆ پەرلەمانى كوردستان بەرز كراوەتەوە بەمەبەستى سنوورداركردنى رۆڵى مەلاكان و بەرتەسككردنەوەى بوارى بەكارهێنانى میمبەرى مزگەوتەكان لەلایەن مەلاكانەوە لە دژى نووسەران و هونەرمەندان.
ئاخۆ ئەم ململانەیە بۆمبێكى تەوقیتكراوە كە رەنگە لە هەر كاتێكدا بتەقێتەوە و مەترسیی جدى بۆ سەر ئاسایش و ئارامى و ئەزموونى دیموكراسیی هەرێم دروست بكات، یان دیاردەیەكى تەندروست و پێشمژدەى كامڵبوونى ئەزموونى دیموكراسییە؟
ئەوەى تا ئێستە رووى داوە لە سنوورى ململانەیەكى ئاسایى نێوان تەوژمە فیكرییە ئاینى و عەلمانییەكانى كۆمەڵگەى كوردستان دەرنەچووە و هى ئەوە نییە مرۆڤ لێى بترسێ.
مافى مامۆستایانى ئاینییە بەرەنگارى ئەو دیاردانە ببنەوە كە پێیان وایە زیان بە بەها ئاینییەكان دەگەیەنن. هاوكات مافى لایەنى بەرامبەریشە بیروبۆچوونى خۆى لەو سنوورەى یاسا رێى پێ دەدات دەرببڕێ. بەڵام لێرەدا پێویستە هەڵوەستە لەسەر دوو خاڵ بكەین: یەكەم ئەوەیە پێویستە مەلاكانى كوردستان ئامرازە دیموكراسییەكان و شێوازى مەدەنییانە لە بەرەنگاربوونەكەیاندا بەكار بێنن كە زیان بە ئەزموونەكە نەگەیەنێ و مەترسی روودانى پشێوى و كارى توندوتیژى و دروستكردنى مەترسی لەسەر ژیان و بەرژەوەندیەكانى بەرامبەرەكان دروست نەكات، بۆ ئەوە وەڵامدانەوە بە نووسین لە رۆژنامە و گۆڤارەكاندا باشترین رێگەیە . راشكاوانەتر بڵێم: هیچ باش و تەندروست نییە مەلاى مزگەوت لە خوتبەى هەینیدا بە زمانێكى حەماسی و سۆزبزوێن خەڵك لە دژى شاعیر، هونەرمەند یان نووسەرێك هان بدات، چونكە ئەو خەڵكە هەموویان خەڵكى هۆشیار و بەرپرس نین و هیچ دوور نییە یەكێك لەوانە ئەو وتانەى وتاربێژ بە فتوایەكى شەرعى بزانێ بۆ دەستدرێژیكردنە سەر ئەو كەسەى مەلا بە سوكایەتیكردن بە خوا و ئاین و پیرۆزییەكان تۆمەتبارى دەكەن. رەنگە مەلاكە مەبەستى نەبووبێ ئەو ئەنجامەى لێ بكەوێتەوە و زیاتر بۆ ستۆپكردنى ئەو شاڵاوى سووكایەتیكردنە بێ، بەڵام وەك وتراوە "قسە دیلى تۆیە تا دەیكەیت، كە كردت تۆ دەبیتە دیلى ئەو". بۆیە مەرج نییە هەمیشە گوێگر بە هەمان نیەتى قسەكەر لە گوتەكانى تێ بگات.
جگە لەمەیش سووربوونى زانایانى ئاینى لەسەر چاوسووركردنەوە لە هەر رەخنە یان دژە بۆچوونێكى تەوژمە علمانییەكە، لە دەرەنجامدا وێنەیەكى تاریك بۆ كۆى عەقڵى ئاینى و بەتایبەت عەقڵییەتى مەلاكان لە پرسی هەڵوێست لە ئازادیى بیروبڕوا و داهێنان لە شەقامەكەدا دروست دەبێ، ئەوەیش دەبێتە دەسكەلایەك بەدەست لایەنى بەرامبەرەوە تا بەهۆیەوە مەلاكان بە هەمان سیستمى كلێساى سەدەكانى ناوەڕاستى ئەوروپا بچوێنن و بڵێن كوا ئەو جیاوازییەى بەگوتەى ئێوە لەنێوان عەقڵى ئاینیى كلێساى سەدەكانى ناوەڕاست و عەقڵى ئاینیى ئیسلامیدا هەیە، كە دژ بە ئازادیی بیر و داهێنان نییە؟
دووەم: لایەنى دووەمیش، واتە نووسەر و هونەرمەند و فیمینیستە سیكیولارەكان، هەندێ جار وا دێنە پێش چاو كە بە هیچ شێوەیەك نایانەوێ دان بە قووڵایى و بایەخى بەها و سیستمە ئاینیەكانى كۆمەڵگەكەیاندا بنێن، بۆیە پەنا بۆ دەربڕینى رادیكالانە دژ بەو بەها و سیستمانە دەبەن، لەوانە تۆمەتباركردنى ئیسلام بە ستەمكارى و بانگەشەى زمنیى یان راشكاو بۆ ئازادیی سێكسى. داننەنان بەو بەها ریشەدارانەدا وایان لێ دەكات پارووى گەورە، گەورەتر لە خۆیان و تواناى قبووڵكرردنى لەلایەن ناوەندە ئاینییە موحافیزكارەكەوە، بۆ دەمیان ببەن، كە كەمترین زیانى ئەوەیە دوور نییە دەمیان بدڕێنێ.
ئەوان كاتێ بە رەهایى دژ بە فرەژنى دەوەستن و بە ستەمێكى گەورەى دەزانن لە ئافرەت، هیچ بەدیلێكی عەمەلییان بۆ چارەسەرى كێشەى ئەو ئافرەتانە پێ نییە كە بێوەژن كەوتوون یان ماونەتەوە، بۆیە بەپێى مەنتیق هەر دەبێ بڵێن "با سێكس لە كۆت و بەندە ئاینییەكان رەها بكرێ"، كە رەهایش بوو ئەوكات ئاساییە باس لە هاورەگەزبازى "هۆمۆسێكسواڵێتی"یش بكرێ.
لە نەوەدەكاندا ئافرەتێك بە ناوى (كەژاڵ خدر) لە ناوچەى پشدەر لەبەر گومانێك لەلایەن كەسوكارى مێردەكەیەوە لوتى بڕا و بوو بە هەرا لە كوردستان، هەندێ لە چالاكوانانى ئافرەت لەباتى ئەوەى هەوڵ بدەن وا لەو خەڵكە بگەیەنن كە ئەو ژنە بێتاوانە، كەچی دەیانوت نەخێر ئەو مافى خۆیەتى مومارەسەى ئازادى بكات، واتە بەو قسانە تۆمەتەكەیان لەسەر ساخ دەكردەوە و عەقڵە خێڵەكییەكەیان شێتگیرتر دەكرد.
وتارێكم لەبارەى كوشتنى ئافرەتان بۆ یەكێك لە رۆژنامە "ئەهلییە ئازاد"ەكان نارد تێیدا ئاماژەم بەوە دابوو لە وڵاتى ئێمەدا سنوورى ئازادیى كەسەكان تێكەڵ بووە، رەفتارى ئافرەت كاریگەرى لەسەر ناوبانگى بنەماڵەكەی هەیە، بۆیە بۆ سنورداركردنى كوشتنى ئافرەتان پێویستە ئافرەتان خۆیشیان حسب بۆ ئەو حاڵەتە بكەن و خۆ لە هەندێ سەركێشیی هەرزەكارانە ببوێرن. باباى سەرنووسەر وەڵامى دامەوە كە ئەوەى تۆ دەیڵێیت تەسلیمبوونە بە كولتوورى دواكەوتووى كۆمەڵگە، كە نابێ ئێمە بیكەین، لەبەرئەوە بابەتەكە بڵاو ناكەنەوە. وتم كاكە "تۆ دەبێ بزانیت لە چ كۆمەڵگەیەكدا دەژیت. ناكرێ بەناوى تەسلیمنەبوون بە كولتووری كۆمەڵگەكە وا بەئاسانى باز بەسەر راستییە كۆنكریتییەكانى واقیعەكەدا بدەیت و دەرگا بە رووى جەهەننەمدا بكەیتەوە، تۆ وەرە كۆمەڵگەیەكم بۆ دروست بكە تێیدا رەفتارى ئافرەتان زیان بە من نەگەیەنێ، تا منیش داواكەم بكێشمەوە".
كێشەى زۆر لە فیمینیستەكان ئەوەیە نایانەوێ مامەڵە لەگەڵ ئەو واقیعەدا بكەن كە هەیە و بەپێى مومكیناتەكانى واقیعەكە رێگەچارە بخەنە روو. ئەوان سوورن لەسەر ئەوەى ئیللا و بیللا دەبێ كۆمەڵگەى كوردستانیش وەك ئەوروپا بێ، كە وا نییە، هەر بۆیە پرۆژە و رێگەچارەكانیان ئەوروپییانە و نامۆ بە سروشتى كۆمەڵگە دێنە پێش چاو و كاردانەوەیان لێ دەكەوێتەوە.
یەكێكى تر لە هۆكارەكانى قووڵبوونەوەى كێشەكان ئەوەیە زۆر لەوانەى ناوبەناو بابەتى وا بڵاو دەكەنە كە مەلاكان دەوروژێنێ، ئەوەیە تا رادەى بێمانایى لە ئاینى ئیسلام نەشارەزان، بۆیە دەبینى لەبرى ئەوەى راشكاوانە بڵێن ئێمە عەلمانین و پابەندى سنوورە ئاینكردەكان نابین، بەوە پاساو بۆ كارەكانیان دێننەوە كە ئەوەتا شێخ رەزاى تاڵەبانى و عەلائەدین سەجادى و ئەحمەدى ناڵبەندیش دەقى سێكسییان بڵاو كردووەتەوە و نەشبووەتە هەرا. ئەوەیش بە بەڵگەى ئەوە دەزانن كە ئەو كارەى كردوویانەوە لەگەڵ ئاین ناكۆكى نییە و ئەوان كارێكى ناشەرعییان نەكردووە و مەلاكان لەخۆوە هار بوون، وەك ئەوەى مەرجەع لەو بابەتەدا هەڵوێستى مەلا یان شێخێك بێ نەك دەقە تەئسیسییەكاى ئاینەكە. ئاخر مەلا و زاناى گەورە هەبووە مولحید بووە، ئیلحادیى مەلایەك ناكاتە ئەوەى ئاین ئیلحاد پەسەند دەكات. هیچ مەلایەك ناتوانێ بڵێ هەندێ لەو چیرۆك و نوكتانەى سەجادى نووسیونى لە رووى ئاینییەوە دروستن، تەنیا پاساو ئەوەیە كە سەجادى لەو كارەیدا گوێى بە سنوورە ئاینییەكان نەداوە. بۆیە ئەسڵ ئەوەیە هونەرمەند و شاعیرانى یاخیی ئێستەیش هەر بەم مەنتیقە پاساوى دەقە سەركێشەكانیان بدەنەوە كە ئەوان پابەند نین بە چوارچێوە ئاینییەكەوە و ئامادەیشن ئەنجامى كارەكەیان قبووڵ بكەن.
ئەوەى لەو ململانەیەدا گرنگە ئەوەیە هەردوولا دان بە مافى جیاوازبوونى یەكتردا بنێن، مەلاكان چاوەڕوانى ئەوە لە بەرامبەرەكانیان نەكەن وەك ئەوان بیر لە ژیان و كۆمەڵگە و ئەدەب و هونەر بكەنەوە، ئەوانیش كاردانەوەى مەلاكانیان پێ ئاسایى بێ و با ئەو ململانەیە هەر بەردەوام بێ، بەمەرجێ بە خوێنساردى و بە شێوازێكى سەردەمانە و دوور لە موهاتەرات و وروژاندنى شەقام و دروشمى "بمرێ و بڕوخێ" بێ. شەڕێكى عەقڵانى و مەدەنیى وا بۆ ژیانى دیموكراسیمان پێویستە.
ماوەیەكە ململانێى مەلاكان لەلایەك و هەندێ لە نووسەران و هونەرمەندان و رێكخراوەكانى ژنان و ئافرەتانى فیمینیستى كوردستان (سیكیولارەكان) لەلایەكیترەوە، توند بووە، بەتایبەت دواى دەرچوونى نامیلكەى "راستیی ونبوو"ەكەى مەلا فەرمان خەرابەیی، كە لەلایەن زانایانەوە پشتگیرى لێ كرا و لەلایەن هەندێ لە رێكخراو و چالاكوانە ئافرەتەكانەوە كاردانەوەى توندى لێ كەوتەوە، بە رادەیەك یەكێتیى زانایان هۆشدارى دەدات لە بزواندنى شەقام لە دژى ئەوانەى "سوكایەتى بە پیرۆزییەكان و بە زانایانى ئاینى" دەكەن، بەرەى دووەمیش هەوڵ دەدات لەرێى یاساوە سنوور بۆ دژەگوتارى مەلاكان دابنێ، هاوكات لە هەوڵى ئەوەدایە بارتەقاى ئاپۆرەى گەورەى جەماوەرە ئاینپارێزەكە، ئەویش دەست بكات بە كۆكردنەوەى ئیمزاى سەدان كەس بۆ پشتگیری لە پرۆژەكانیان، تا پیشانى بدەن ئەوانیش بنكەى جەماوەرییان هەیە.
ئەنجوومەنى ناوەندى یەكێتیى زانایانى ئاینیی ئیسلامیى كوردستان لە كۆبوونەوەى ئاسایى خۆی لە 5ى ئەم مانگەدا داواى لە رێكخراوەكانى ئافرەتان و رۆژنامەكان كرد واز لە زمانى تەشهیر و سوكایەتیكردن بێنن، هاوكات دەڵێ ئەوان لەبەر ناسكیی دۆزى رەواى گەلى كوردستان هیچ هەنگاوێكى جەماوەرییان نەهاویشتووە و هیواى خواستووە ناچار نەكرێن ئەو هەنگاوە بهاوێژن و بە دوورى نازانێ درێژەكێشانى ئەو حاڵەتە "كاردانەوەى توند"ى جەماوەرى لێ بكەوێتەوە.
لە بەرامبەردا رێكخراوەكانى ئافرەتان خۆپیشاندانیان لە دژى نامیلكەى ناوبراو ئەنجام دا و سكاڵاى یاساییان لەسەر تۆمار كرد. لەولایشەوە بە ئیمزاى نێزیكەى 1300 نووسەر و ئەدیب و هونەرمەند پرۆژەیاسایەك بۆ پەرلەمانى كوردستان بەرز كراوەتەوە بەمەبەستى سنوورداركردنى رۆڵى مەلاكان و بەرتەسككردنەوەى بوارى بەكارهێنانى میمبەرى مزگەوتەكان لەلایەن مەلاكانەوە لە دژى نووسەران و هونەرمەندان.
ئاخۆ ئەم ململانەیە بۆمبێكى تەوقیتكراوە كە رەنگە لە هەر كاتێكدا بتەقێتەوە و مەترسیی جدى بۆ سەر ئاسایش و ئارامى و ئەزموونى دیموكراسیی هەرێم دروست بكات، یان دیاردەیەكى تەندروست و پێشمژدەى كامڵبوونى ئەزموونى دیموكراسییە؟
ئەوەى تا ئێستە رووى داوە لە سنوورى ململانەیەكى ئاسایى نێوان تەوژمە فیكرییە ئاینى و عەلمانییەكانى كۆمەڵگەى كوردستان دەرنەچووە و هى ئەوە نییە مرۆڤ لێى بترسێ.
مافى مامۆستایانى ئاینییە بەرەنگارى ئەو دیاردانە ببنەوە كە پێیان وایە زیان بە بەها ئاینییەكان دەگەیەنن. هاوكات مافى لایەنى بەرامبەریشە بیروبۆچوونى خۆى لەو سنوورەى یاسا رێى پێ دەدات دەرببڕێ. بەڵام لێرەدا پێویستە هەڵوەستە لەسەر دوو خاڵ بكەین: یەكەم ئەوەیە پێویستە مەلاكانى كوردستان ئامرازە دیموكراسییەكان و شێوازى مەدەنییانە لە بەرەنگاربوونەكەیاندا بەكار بێنن كە زیان بە ئەزموونەكە نەگەیەنێ و مەترسی روودانى پشێوى و كارى توندوتیژى و دروستكردنى مەترسی لەسەر ژیان و بەرژەوەندیەكانى بەرامبەرەكان دروست نەكات، بۆ ئەوە وەڵامدانەوە بە نووسین لە رۆژنامە و گۆڤارەكاندا باشترین رێگەیە . راشكاوانەتر بڵێم: هیچ باش و تەندروست نییە مەلاى مزگەوت لە خوتبەى هەینیدا بە زمانێكى حەماسی و سۆزبزوێن خەڵك لە دژى شاعیر، هونەرمەند یان نووسەرێك هان بدات، چونكە ئەو خەڵكە هەموویان خەڵكى هۆشیار و بەرپرس نین و هیچ دوور نییە یەكێك لەوانە ئەو وتانەى وتاربێژ بە فتوایەكى شەرعى بزانێ بۆ دەستدرێژیكردنە سەر ئەو كەسەى مەلا بە سوكایەتیكردن بە خوا و ئاین و پیرۆزییەكان تۆمەتبارى دەكەن. رەنگە مەلاكە مەبەستى نەبووبێ ئەو ئەنجامەى لێ بكەوێتەوە و زیاتر بۆ ستۆپكردنى ئەو شاڵاوى سووكایەتیكردنە بێ، بەڵام وەك وتراوە "قسە دیلى تۆیە تا دەیكەیت، كە كردت تۆ دەبیتە دیلى ئەو". بۆیە مەرج نییە هەمیشە گوێگر بە هەمان نیەتى قسەكەر لە گوتەكانى تێ بگات.
جگە لەمەیش سووربوونى زانایانى ئاینى لەسەر چاوسووركردنەوە لە هەر رەخنە یان دژە بۆچوونێكى تەوژمە علمانییەكە، لە دەرەنجامدا وێنەیەكى تاریك بۆ كۆى عەقڵى ئاینى و بەتایبەت عەقڵییەتى مەلاكان لە پرسی هەڵوێست لە ئازادیى بیروبڕوا و داهێنان لە شەقامەكەدا دروست دەبێ، ئەوەیش دەبێتە دەسكەلایەك بەدەست لایەنى بەرامبەرەوە تا بەهۆیەوە مەلاكان بە هەمان سیستمى كلێساى سەدەكانى ناوەڕاستى ئەوروپا بچوێنن و بڵێن كوا ئەو جیاوازییەى بەگوتەى ئێوە لەنێوان عەقڵى ئاینیى كلێساى سەدەكانى ناوەڕاست و عەقڵى ئاینیى ئیسلامیدا هەیە، كە دژ بە ئازادیی بیر و داهێنان نییە؟
دووەم: لایەنى دووەمیش، واتە نووسەر و هونەرمەند و فیمینیستە سیكیولارەكان، هەندێ جار وا دێنە پێش چاو كە بە هیچ شێوەیەك نایانەوێ دان بە قووڵایى و بایەخى بەها و سیستمە ئاینیەكانى كۆمەڵگەكەیاندا بنێن، بۆیە پەنا بۆ دەربڕینى رادیكالانە دژ بەو بەها و سیستمانە دەبەن، لەوانە تۆمەتباركردنى ئیسلام بە ستەمكارى و بانگەشەى زمنیى یان راشكاو بۆ ئازادیی سێكسى. داننەنان بەو بەها ریشەدارانەدا وایان لێ دەكات پارووى گەورە، گەورەتر لە خۆیان و تواناى قبووڵكرردنى لەلایەن ناوەندە ئاینییە موحافیزكارەكەوە، بۆ دەمیان ببەن، كە كەمترین زیانى ئەوەیە دوور نییە دەمیان بدڕێنێ.
ئەوان كاتێ بە رەهایى دژ بە فرەژنى دەوەستن و بە ستەمێكى گەورەى دەزانن لە ئافرەت، هیچ بەدیلێكی عەمەلییان بۆ چارەسەرى كێشەى ئەو ئافرەتانە پێ نییە كە بێوەژن كەوتوون یان ماونەتەوە، بۆیە بەپێى مەنتیق هەر دەبێ بڵێن "با سێكس لە كۆت و بەندە ئاینییەكان رەها بكرێ"، كە رەهایش بوو ئەوكات ئاساییە باس لە هاورەگەزبازى "هۆمۆسێكسواڵێتی"یش بكرێ.
لە نەوەدەكاندا ئافرەتێك بە ناوى (كەژاڵ خدر) لە ناوچەى پشدەر لەبەر گومانێك لەلایەن كەسوكارى مێردەكەیەوە لوتى بڕا و بوو بە هەرا لە كوردستان، هەندێ لە چالاكوانانى ئافرەت لەباتى ئەوەى هەوڵ بدەن وا لەو خەڵكە بگەیەنن كە ئەو ژنە بێتاوانە، كەچی دەیانوت نەخێر ئەو مافى خۆیەتى مومارەسەى ئازادى بكات، واتە بەو قسانە تۆمەتەكەیان لەسەر ساخ دەكردەوە و عەقڵە خێڵەكییەكەیان شێتگیرتر دەكرد.
وتارێكم لەبارەى كوشتنى ئافرەتان بۆ یەكێك لە رۆژنامە "ئەهلییە ئازاد"ەكان نارد تێیدا ئاماژەم بەوە دابوو لە وڵاتى ئێمەدا سنوورى ئازادیى كەسەكان تێكەڵ بووە، رەفتارى ئافرەت كاریگەرى لەسەر ناوبانگى بنەماڵەكەی هەیە، بۆیە بۆ سنورداركردنى كوشتنى ئافرەتان پێویستە ئافرەتان خۆیشیان حسب بۆ ئەو حاڵەتە بكەن و خۆ لە هەندێ سەركێشیی هەرزەكارانە ببوێرن. باباى سەرنووسەر وەڵامى دامەوە كە ئەوەى تۆ دەیڵێیت تەسلیمبوونە بە كولتوورى دواكەوتووى كۆمەڵگە، كە نابێ ئێمە بیكەین، لەبەرئەوە بابەتەكە بڵاو ناكەنەوە. وتم كاكە "تۆ دەبێ بزانیت لە چ كۆمەڵگەیەكدا دەژیت. ناكرێ بەناوى تەسلیمنەبوون بە كولتووری كۆمەڵگەكە وا بەئاسانى باز بەسەر راستییە كۆنكریتییەكانى واقیعەكەدا بدەیت و دەرگا بە رووى جەهەننەمدا بكەیتەوە، تۆ وەرە كۆمەڵگەیەكم بۆ دروست بكە تێیدا رەفتارى ئافرەتان زیان بە من نەگەیەنێ، تا منیش داواكەم بكێشمەوە".
كێشەى زۆر لە فیمینیستەكان ئەوەیە نایانەوێ مامەڵە لەگەڵ ئەو واقیعەدا بكەن كە هەیە و بەپێى مومكیناتەكانى واقیعەكە رێگەچارە بخەنە روو. ئەوان سوورن لەسەر ئەوەى ئیللا و بیللا دەبێ كۆمەڵگەى كوردستانیش وەك ئەوروپا بێ، كە وا نییە، هەر بۆیە پرۆژە و رێگەچارەكانیان ئەوروپییانە و نامۆ بە سروشتى كۆمەڵگە دێنە پێش چاو و كاردانەوەیان لێ دەكەوێتەوە.
یەكێكى تر لە هۆكارەكانى قووڵبوونەوەى كێشەكان ئەوەیە زۆر لەوانەى ناوبەناو بابەتى وا بڵاو دەكەنە كە مەلاكان دەوروژێنێ، ئەوەیە تا رادەى بێمانایى لە ئاینى ئیسلام نەشارەزان، بۆیە دەبینى لەبرى ئەوەى راشكاوانە بڵێن ئێمە عەلمانین و پابەندى سنوورە ئاینكردەكان نابین، بەوە پاساو بۆ كارەكانیان دێننەوە كە ئەوەتا شێخ رەزاى تاڵەبانى و عەلائەدین سەجادى و ئەحمەدى ناڵبەندیش دەقى سێكسییان بڵاو كردووەتەوە و نەشبووەتە هەرا. ئەوەیش بە بەڵگەى ئەوە دەزانن كە ئەو كارەى كردوویانەوە لەگەڵ ئاین ناكۆكى نییە و ئەوان كارێكى ناشەرعییان نەكردووە و مەلاكان لەخۆوە هار بوون، وەك ئەوەى مەرجەع لەو بابەتەدا هەڵوێستى مەلا یان شێخێك بێ نەك دەقە تەئسیسییەكاى ئاینەكە. ئاخر مەلا و زاناى گەورە هەبووە مولحید بووە، ئیلحادیى مەلایەك ناكاتە ئەوەى ئاین ئیلحاد پەسەند دەكات. هیچ مەلایەك ناتوانێ بڵێ هەندێ لەو چیرۆك و نوكتانەى سەجادى نووسیونى لە رووى ئاینییەوە دروستن، تەنیا پاساو ئەوەیە كە سەجادى لەو كارەیدا گوێى بە سنوورە ئاینییەكان نەداوە. بۆیە ئەسڵ ئەوەیە هونەرمەند و شاعیرانى یاخیی ئێستەیش هەر بەم مەنتیقە پاساوى دەقە سەركێشەكانیان بدەنەوە كە ئەوان پابەند نین بە چوارچێوە ئاینییەكەوە و ئامادەیشن ئەنجامى كارەكەیان قبووڵ بكەن.
ئەوەى لەو ململانەیەدا گرنگە ئەوەیە هەردوولا دان بە مافى جیاوازبوونى یەكتردا بنێن، مەلاكان چاوەڕوانى ئەوە لە بەرامبەرەكانیان نەكەن وەك ئەوان بیر لە ژیان و كۆمەڵگە و ئەدەب و هونەر بكەنەوە، ئەوانیش كاردانەوەى مەلاكانیان پێ ئاسایى بێ و با ئەو ململانەیە هەر بەردەوام بێ، بەمەرجێ بە خوێنساردى و بە شێوازێكى سەردەمانە و دوور لە موهاتەرات و وروژاندنى شەقام و دروشمى "بمرێ و بڕوخێ" بێ. شەڕێكى عەقڵانى و مەدەنیى وا بۆ ژیانى دیموكراسیمان پێویستە.
