فرەژنى و لەشكڕى و قسەیەكى تر

عومەر عەلى غەفور
فرەژنى چییە و كێن ئەوانەى نەیارن بە فرەژنى؟ جیاوازی چییە لەنێوان فرەژنى و فرەدۆستى، یان گێڵ فرێنددا؟ كێن ئەوانەى لەگەڵ فرەژنیدان و بە فرەدۆستى نەیارن؟ كامیان پێشێلكارییە بەرامبەر ئافرەت؟ ئایا ژنان بە فرەدۆستیى مێردەكانیان رازین و بە سووكایەتى نازانن؟ ئایا لەشكڕی سوكایەتی نیە بە ئافرەت؟ ئایا ئەو پیاوانەى باوەڕیان بە فرەدۆستى و عەشیقە هەیە و لەشكڕن، باوەڕیان بە یەكسانیى ژن و پیاو هەیە؟ ئایا بۆ ئافرەت ستەمى فرەژنى بەئازارترە یان فرەدۆستى؟ ئایا فرەدۆستى و دیاردەى لەشكڕی لەلایەن پیاوانى هاوسەردارەوە، كە بەپێى راپۆرتە میدیاییەكان و دەمەتەقێى مەجلیسە تایبەت و گشتیەكان بازاڕى گەرم بووە، دیاردەیەكى تەندروستە؟ ئایا دەكرێ فرەژنى قەدەغە و فرەدۆستى ئازاد بكرێ؟
ئەمانە كۆمەڵە پرسیارێكن كە لە باسكردنى مەسەلەى فرەژنیدا، كە ریشەو بناغەیەكى ئاینى هەیە لە كۆمەڵگەیەكى موسڵماندا كە پێوەندیى جنسى لە دەرەوەى چوارچێوەى هاوسەرگیرى قەدەغەیە، پێویستە لەسەریان بوەستین.
فرەژنى ئەوەیە پیاوێك زیاتر لە ژنێكى هەبێ. ئەم نەریتە ئاینى ئیسلام رێى پێ داوە و بە مەرجى داناوە پیاو لەگەڵ ژنەكانى دادپەروەر بێ، هەر خۆیشى دەڵێ دادپەوەرى زەحمەتە، كەواتە یەك ژن باشترە. لێرەوە ئەوانەى نەیارى فرەژنین دوو گرووپن، گرووپێك وەك سەرەتا و تیۆر باوەڕیان پێیەتى بەڵام پێیان وایە فرەژنیى نموونەیى مەحاڵە، لەبەرئەوە نەكردنى باشترە، محەمەد عەبدەى شێخولئیسلام پێش زیاتر لە سەدەیەك لەبەر زیانە پەروەردەیى و كۆمەڵایەتییەكانى فرەژنى لە توێژینەوەیەكیدا فتواى حەرامكردنى داوە. گرووپى دووەم ئەوانەن لە روانگەیەكى فیمینیزمیەوە بۆ فرەژنى دەڕوانن و پێیان وایە فرەژنى لەباربردنى بنەماى یەكسانییە لەنێوان هەردوو رەگەزدا، بەوەى مرۆڤێكى نێر یەكسان دەبێ بە دوو مێ و زیاتر. ئەمە جگە لەوەى هێنانى ژنى دووەم رسواكردنى ژنى یەكەمە. ئەمانە –زیاتر ئافرەتەكانیان نەك پیاوەكان-رەتى دەكەنەوە رێگەدان بە فرەپیاویش بۆ ئافرەت ئەو ناعەدالەتییە راست بكاتەوە و پێیان وایە هەردوو بارەكە هەڵەن. خۆ ئەگەر زیاتر لەگەڵیان بچیتە نێو رودەكارییەكانى ژێرخان و سەرخانى ئەم تیۆرەوە، دەبینى ئەمان بەلالێوەوە دان بە رەوایی دیاردەى خۆبەستنەوە بە هاوسەرداری دەنێن و زیاتر مەیلیان بەلاى ئەوەدایە پێوەندییە جنسیەكانى هەردوو رەگەز هیچ كۆت و مەرجێكى ئاینییان لەگەڵ نەبێ. لێرەوە رەخنەى ئەم گرووپە لە فرەژنى زیاتر رەخنەیە لە كۆى سیستمى زەواجى ئاینى نەك لە خودى فرەژنى بەتەنیا و رەخنەكان لە فرەژنى زیاتر وەك تاكتیكێكە لە چوارچێوەى پلانێكى دوورمەوداى ستراتیژی-ئایدیۆلۆژیدا.
بەڵام ئەم تەوژمە هێشتا بەو راشكاوییەى ئێمە باسمان كرد بۆچوونەكانی ناخاتە روو، یان لانى كەم نەیتوانیوە ببێتە تەوژمێكى خاوەن قورسایى كە بتوانێ لە ناوەندە كۆمەڵایەتى و یاساییەكاندا بانگەشەى بۆ بكات، ئەوەى بە روونى هەیە ئەوەیە كە دان بە سیستمە ئاینیەكەدا دەنێ، بەڵام موتوربەى دەكات بە بۆچونە فیمینیزمانەكە و جەخت لەوە دەكات كە نابێ پیاو دوو ئافرەت لەژێر نیكاحى خۆیدا كۆ بكاتەوە، چونكە ئەوە ئیستیغلالكردن و چەوساندنەوى ئافرەتە. بانگەشەكانى قەدەغەكردنى فرەژنى لە كوردستان زیاتر بەم نەفەسەوە هەڵدەسوڕێن.
بەڵام هاوكات زۆرێك لە پیاوان، نازانم رێژەكەى چەندە، لێرەدا تووشى ئیزدیواجیەت و بنبەستی مەنتیق دەبن، چونكە لە بارێكدا دروشمى یەكسانیى ئافرەت و رەتكردنەوەى هەر جۆرە برینداركردن و چەوساندنەوەیەكى سایكۆلۆژى و فیزیكیى ئافرەتیان بەرز كردووەتەوە، كەچی خۆیان مومارەسەى ئەو نایەكسانی و چەوساندنەوەیە دەكەن، لە پرۆسەیەكدا، كە پێى دەوترێ فرەدۆستى، عەشیقەدارى، یاخود لەشكڕی.
ئەمەى دەیڵێم بوهتان نییە، بریا بوهتان بوایە و من سزاكەیم بدایە. زۆر توێژینەوە و راپۆرتى رۆژنامەوانى و مەجلیسى تایبەت و گشتى ئەمەمان پێ دەڵێن، تا ئەو رادەیەى لەبەر زۆریی دیاردەكە هەندێ نووسەر راشكاوانە، داواى كردنەوەى یانەى شەوانە بۆ ئەو مەبەستە دەكەن تا سەرمایەى خۆماڵى نەچێتە دەرەوە و لە زیانە تەندروستیەكانیشی پارێزراو بین. كار گەیشتوەتە ئەوەى هەندێ پێیان وابێ تەنانەت ئەو بابەتە لە كاندیدكردنى كەسەكان بۆ پۆستە جۆراوجۆرەكانیش رۆڵى هەیە و بە پەنجەى دەست ئاماژە بۆ ئەو بەرپرسانە بكرێ كە لەو رووەوە دۆسیەیان پاكە.
بەدەر لە بڕواى خۆم لەو بارەیەوە، بەڵام ئەز پێم وایە ئەو پیاوەى راشكاوانە دەڵێ "من دەچم لە دەرەوەى ماڵ عەشیقە دەگرم و لەشكڕى دەكەم، بەڵام هاوكات ئەو مافەیش بە ژنەكەم دەدەم پیاوانیتریش لە ژیانیدا هەبن و لەشفرۆشى بكات" پیاوێكى بوێر و لەگەڵ خۆى و خێزانەكەیدا راستگۆیە، چونكە مافى یەكسان بە ژنەكەیشى دەدات، بەڵام موفارەقەكە لەوەدایە ئەو پیاوانەى لە مەجلیسە تایبەتەكانیاندا شانازى بە شەوە سوورەكانیانەوە لە دەرەوەى ماڵەكانیان دەكەن و بەو كارەیان ناپاكى لە هاوسەرەكانیان دەكەن، بەهیچ شێوەیەك ئەو مافە بە هاوسەرەكانیان نادەن؟ جا ئەگەر ئەوە كارێكى باشە بۆچی هاوسەرەكانیانى لێ بێبەش دەكەن، ئەگەر خراپیشە بۆچی خۆیان دەیكەن؟ ئەگەر لەشفرۆشی بەكارێكى باش و شایان بە مرۆڤایەتیی رەگەزى مێ دەزانن، بۆچی بە ژن و ئافرەتانى بنەماڵەكەى خۆیانى رەوا نابینن؟ ئەگەر پێشیان وایە لەشكڕین ئافرەت سوك و رسوا و كۆیلە دەكات، بۆچی ئەو رسواییە بەسەر ئافرەتانى لەشفرۆشدا دێنن؟ مەگەر ئەوانیش مرۆڤ نین و حەزیان لێ نیە لەنێو كۆمەڵدا سەربەرز و رووسوور بن؟ ئەى بۆ دڵیان دێ ئەو كۆیلایەتییەیان بەسەردا بێنن؟ ئایا ئەو پیاوانە رازى دەبن هاوسەرەكانیان خیانەتیان لێ بكەن؟ ئەگەر رازى نین ئەى بۆچی ئەوان خیانەت لەوان دەكەن؟ ئەوە لە كوێی یەكسانیخوازیدا جێی دەبێتەوە؟
ئەز پێم وایە لەشكڕی دوو جار سووكایەتییە بە ئافرەت، جارێك بە هاوسەرەكان، كە لەو پرۆسەیەدا لەلایەن هاوسەرەكانیانەوە خیانەتیان لێ دەكەن و رەنگە لە ناچاریدا مەجبور بن سەر كز بكەن تا ژیانیان لێ تێك نەچێ، هەم سوكایەتییە بە لەشفرۆشەكان، چونكە لەو كارەدا رۆڵى كۆیلەیەك دەبینن كە ئاغایەك بە پارە كڕیویەتى و تا وادەى گرێبەستەكەى تەواو دەبێ مافى هەیە وەك پارچە قوماشێكى بێهەست لوتى پێ بسڕێ. ئاخر ئەگەر لە ناچاریدا نەبێ كچۆڵەیەكى 20-25 ساڵى چۆن قایل دەبێ لەگەڵ قرخنە پیاوێكى 50-60 ساڵیدا سەرجێیی بكات؟
لەبەرئەوە دەبێ دروشمە یەكسانیخوازییەكان بە كردەوە بەرجەستە بكرێن، نەك تەنیا لە میدیاكاندا موزایەدەیان پێوە بكرێ.
ئەز بانگەشە بۆ فرەژنى ناكەم و ئێستە حكوومەت نەك تەنیا مۆڵەت، پارەیشم بداتێ ژنى دووەم ناهێنم و پێم وایە ئەوە هەڵوێستى كردەیی زۆربەى زۆرى پیاوانى كۆمەڵگەیشە. ئەوەى كە سەرى زمان و بنى زمانمان باسى ژنهێنانەوەیە، زیاتر بۆ (ئیستیهلاكى محەلی)یە و هیچیتر. بەڵام پێم وایە ئەوانەى فرەژنى دەكەن، بە هەموو دزێوییەكانیەوە، لەوانەى فرەدۆستى دەكەن لەگەڵ خۆیان و لەگەڵ هاوسەرەكانیشیاندا راستگۆترن، چونكە بە ئاشكرا و بەپێى نەریت و یاسا كارەكەیان دەكەن. لەوكاتەى خیانەت لە هاوسەرەكانیان قبووڵ ناكەن خیانەتیشیان لێ ناكەن. دڵنیام –وەك زۆ لە توێژینەوەكانیش باسى دەكەن- زۆربەى ئەوانەى لەشفرۆشی دەكەن بێزیان لەو كارەیان دێتەوە و بوون بە ژنى دووەمى پیاوێكى بەرپرس و بەڕێزیان زۆر لەلا باشترە لەوەى هەر شەوەى كۆیلەى پیاوێكى نەناس بن.
لەبەرئەوە دەبوو بەڕێز مەسعود بارزانى هاوكات لەگەڵ ترساندنى پیاوە فرەژنەكان بەوەى مافیان نابێ بچنە كۆنگرەى داهاتووى پارتى، هۆشدارییەكى بدایەتە فرەدۆستەكانیش، كە هەن، چونكە ئەگەر فرەژنى پێشێلكردنى مافى ئافرەت بێ، ئەوا فرەدۆستی زیاتر لەوە پێشێلكارییە بۆ ماف و هەستى هاوسەرەكان، ئەگەرچی دوور نیە هەندێ لە ئافرەتان ئەوەیان پێ باشتر بێ لەوەى بەرەسمى ببنە هەوێدار.
لە رۆژنامەى رووداو، ژمارە لە 3-1-2010 بڵاو كرایەوە