عومەر عەلى غەفور
ئەوە یەكەم جار نیە خۆپیشاندانى ناڕەزایى لەم یان لەو وڵاتى ناوچەكە، لەنێویاندا لە هەرێمى كوردستان دژ بە سیاسەتەكانى دەسەڵات بەڕێوە دەچێ (هەر دواى پەسەندكردنى یاساى هەڵبژاردنەكان لەلایەن سەرۆكى هەرێمەوە لە 12-12-2010دا رۆژانە چەندین خۆپیشاندانى ناڕەزایی بەڕێوە دەچوون بەبێ ئەوەى قەیران یان فشارێكى جدى دروست بكەن)، بەڵام لە هیچكامیاندا خۆپیشاندانەكان وەك ئەوانەى ئەم چەند مانگەى رابردوو مەترسیی جدییان بۆ سەر دەسەڵاتەكان دروست نەكردووە، هێندەى ئێستە قورسایى مەعنەوییان نەبووە و دەنگیان دلێر نەبووە، هیچ كاتێكیش دەسەڵات هێندە لە بەردەم خۆپێشاندەراندا كز و تەنگاو نەبووە.
لە وڵاتانى میسر و جەزائیر و سووریا دەیان ساڵە بارى نائاسایى راگەیەنراوە و لە سایەى ئەو دۆخەدا دەسەڵاتداران بەبێ سڵەمینەوە هەر دەنگێكى ناڕەزاییان سەركوت و دەستەمۆ كردووە و وەك خیانەتێكى گەورە مامەڵەیان لەگەڵ هەر هەوڵدانێك بۆ گۆڕینى دەسەڵات كردووە و بێ دوودڵى لە هەر جموجوڵێكى لەو جۆرەیان داوە. رۆژێ لە رۆژان بیریان لەوە نەكردەوە ئەو بارى نائاساییە هەڵگرن، دەرفەتى یەكسان بۆ ململامنێى هێزە سیاسییەكان و دەستاودەستكردنى ئاشتییانەى دەسەڵات بڕەخسێنن، چاكسازیی سیاسى و ئابوورى بكەن، دادپەروەریی كۆمەڵایەتى بێننە كایە و رێگە لە قۆرخكاری و گەندەڵیی سیاسی و دارایی و ئیدارى ببڕنەوە.
زەینولعابدین بن عەلیی تونس دواى 23 ساڵ و كاتێ پەتەكە گەیشتە ملى بە خەڵكى وت "لێتان تێگەیشتم". حوسنى موبارەكى میسر دواى 30 ساڵ و كاتێ بەردەرگاى پێ گیرا ئەنجا بڕیارى دا جێگرێك بۆ خۆى دابنێ و خۆى كاندید نەكاتەوە و دەستوور هەموار بكات تا كەسانى تر تواناى ركابەریكردنیان هەبێ، قەزافیى لیبیا دواى 42 ساڵ و دواى ئەوەى شۆڕشگێڕان خۆیان بۆ هەڵكوتانە سەر تەرابلوسى پایتەخت ساز كرد بیرى كەوتەوە چاكسازى بكات. عەلى عەبدوڵا ساڵحى یەمەن دواى زیاتر لە 32 ساڵ و دواى ئەوەى تەوژمى ناڕەزایی تەنگى پێ هەڵچنى ئینجا دەڵێ باوەڕم بە میراتگرى نییە و خۆم بۆ خولێكى ترى سەرۆكایەتى كاندید ناكەمەوە، هێشتایش موزایەدەى دەستپاكى بەسەر گەلەكەیەوە دەكات و دەڵێ ئامادەم دەسەڵات بۆ كەسێكى ئەمن بەجێ بێڵم، وەك ئەوەى خۆى گومان لە ئەمانەتیدا نەبێ.
بەشار ئەسەدى سەرۆكى سووریا، دواى نیو سەدە حوكمى بنەماڵەیی و تەنیا دواى ئەوەى خۆپیشاندانەكان بۆ گۆڕینى رژێم بە بەرفراوانى ئەوێیشى گرتەوە، بڕیارى چاكسازى دەدات و مووچە زیاد دەكات.
شاعەبدوڵاى سعوودیەیش كە بۆ سەدەیەك دەچێ بنەماڵەكەى تاكڕەوانە و دوور لە هەر سیمایەكى دیموكراسییانە حوكمى ئەو وڵاتە دەكەن و دەرگاى هەر كرانەوە و گوێرتنێك بۆ دەنگى شەقامیان لە خۆیان و گەلەكەیان داخستووە، ئەویش ترسی لێ نیشتووە و لەم دواییەدا بە جارێك 20 بڕیارى شاهانەى بۆ دڵراگرتنى خەڵك دەركرد.
لە رابردوودا دەیان و سەدان خۆپیشانى ناڕەزایى لەو وڵاتانەدا كراون، بەڵام هیچیان نەك جێیان بە رژێم لەق نەكردووە، بگرە هێندە مەترسییان دروست نەكردووە كە رژێم ناچارى چاكسازیكردن بكەن، بەڵام ئەم شەپۆلەى دوایى شەپۆلێكى جیاوازە، لەگەڵ خۆیدا سامێكى بێپێشینەى بۆ دەسەڵاتەكان هەڵگرتووە، رێك وەك تسۆنامییەك ناوچەكەى گرتووەتەوە و هەموو لۆژیكە باوەكانى پێشترى لە زیانى دەسەڵاتەكانى ناوچەكە قڵپ كردووەتەوە، لەوانە لۆژیكى باڵادەستیى زۆرینە و باسكى بەهێز، لۆژیكى دانوستان و رێككەوتنى نێوان لایەنە ناكۆكەكان لەكاتى قەیرانەكاندا، لۆژیكى تۆماركردنى سەروەریى مێژوویى و پرۆژەكانى ئاوەدانكردنەوە و گەشەپێدان.
هێز و سامى خۆپێشاندانەكانى ئەم دواییەى هەر وڵاتێك تەنیا بریتى نیە لە هێزى فیزیكیى ئەو دەیان هەزار كەسەى لە گۆڕپانێكدا بەرامبەر دەسەڵاتەكاندا وەستاونەتەوە و پێى دەڵێن "بڕۆ"، چونكە وەك بینیمان رەنگە دەسەڵاتەكان بتوانن زیاد لەو ژمارەیە دابەزێننە سەر شەقام، سەرۆكى یەمەن وتى "ئەگەر ئۆپۆزسیۆن 20 هەزار كەس دێننە سەر شەقام من دەتوانم 2 ملیۆن كەس بێنمە سەر شەقام"، بەڵكو هێزى مەعنەویى كۆى تسۆنامییەكەى لە سەرتاسەررى ناوچەكەدا لەگەڵدایە و بووەتە رەسیدێكى مەعنەوى كە قورسایى بە دەنگ و سەنگى خۆپێشاندەران دەدات و لە هێز و ورەى دەسەڵاتەكان دادەبەزێنێ.
ئەگەرچی هەموو وڵاتەكانى ناوچەكە لە رووى ئامادەیى بۆ تەقینەوەى جەماوەرى و گۆڕینى دەسەڵاتدا وەك یەك نین، بۆ نموونە توركیا وڵاتێكى گەورەى ناوچەكەیە و بەدەست كێشەیەكى سیاسیی گەورە و مێژوویی وەك كێشەى كوردیشەوە دەناڵێنێ و بەردەوام خۆپیشاندانى ناڕەزاییش بەخۆوە دەبینێ، بەڵام بەهۆى قووڵیی ئەزموونە دیموكراسییەكەیەوە تا ئێستە سەقامگیر ماوەتەوە، بەڵام ئەوەى پێى وا بێ عێراق و هەرێمى كوردستان شامى شەریفن و ئەو شەپۆلە شمولیان ناكات هەڵە دەكات، چونكە چ لە عێراق و چ هەرێمى كورستانیش ناڕەزاییەكى بەرفراوان هەیە بەرامبەر نەبوونى شەفافیەت، نادادپەوەریى كۆمەڵایەتى، قۆرخكارى، نەبوونى دەستاودەستكردنێكى تەندروستى دەسەڵات و كەمیى خزمەتگوزارییە گشتییەكان. راستە دەسەڵاتەكە بە هەڵبژاردن هاتووەتە سەر حوكم و زۆرینە پاڵشتى دەكات، بەڵام ئەم لۆژیكە، ئەگەر واش دابنێین هیچ گومان لە نەزاهەتى ژمارەكانى هەڵبژاردنیشدا نەبووە، لەو لۆژیكانەیە كە ئەم تسۆنامییە قڵپى كردووەتەوە و لەم دۆخە نوێیەدا كەمینەیەكى رێكخراوى ئەكتیڤ دەتوانێ ئیرادەى خۆى لەرێى شەقامەوە بەسەر زۆرینەیەكى رەسمیدا بسەپێنێ و ئەسڵى زۆرینەبوونەكەشى بخاتە ژێر پرسیارەوە، وەك ئەوەى بە زمانى حاڵ پێى بڵێ "تۆ لەرێى ساختەكارى و چاوسووركردنەوەوە بە ناڕەوا زۆرینەت لە هەڵبژاردندا مسۆگەر كردووە، منی كەمینەش بە هەمان مەنتیقى ناڕەوایى ویستى خۆم بەسەر تۆدا دەسەپێنم".
جگە لەوەیش هەمیشە زۆرینەیەكى بێدەنگ هەیە كە لە هەڵبژاردنەكاندا كەنارى گرتووە، بەڵام هیچ دوور نییە ئەو زۆرینە بێدەنگە لە دۆخێكى تردا تەوقى بێدەنگى بشكێنێ، بێتە سەر شەقام و زۆرینەى رەسمی، كە زۆرینەى دەنگدەانە نەك زۆرینەى گەل، رابماڵێ.
لە عێراق بە هەموو لیستەكانەوە نزیكەى 62%ى خەڵك بەشداریی دەنگدانى گشتیی ساڵى پاریان كرد. واتە 38% كە لە دەنگى هەموو لیستە براوەكان زیاترە، بێدەنگى هەڵبژاردووە. ئایا رێى تێناچێ ئەو زۆرینە بێدەنگە بێتە سەر شەقام و بە دەسەڵات بڵێ دەبێ ئۆغركەیت؟!
لە هەرێمى كوردستان نزیكەى 70% بەشدارى هەڵبژاردنە پەلەمانییەكەى 2009یان كرد، واتە 30% بێدەنگییان هەڵبژاردووە. ئایا ناكرێ ئەو رێژەیە، كە لە هى هەر حزبێكى تر زیاترە بڕیارى گۆڕانكارى بدات؟
لێرەوە نابێ دەسەڵاتى هەرێم بەناوى زۆرینەى هەڵبژاردنەوە، كە یەكێكە لە لۆژیكە قڵپكراوەكانى یەكەم ساڵى دەیەى دووەمى سەدە، پشتوێنى لێبكاتەوە و لە خەڵك و خۆپیشاندەران بێمنەت بێ، بەناوى ئەوەى ئەوانە كەمینەن، یان ئەو زۆرینەیە و شەرعیەتى هەڵبژاردنى هەیە، شەقام و ئاپارتمان و مۆڵى دروست كردووە و رێى لە ئازادیى دەربڕین نەگرتووە.
راستە حكوومەت بە كودەتا نەهاتووە و هەردوو حزبى دەسەڵاتدار ئێستەیش بنكەیەكى بەرفراوانى جەماوەرییان هەیە، بەڵام دەبێ مەعلوومە كە ئەزموونى دیموكراسیی هەرێمیش ئەزموونێكى هێندە قووڵ و نموونەیى نیە، چونكە دواى دوو دەیە تا ئێستە ئاڵوگۆڕێكى ئاشتییانەى دەسەڵاتمان نەدیوە و دوو حزب بە تەوافوق دەسەڵات بەڕێوە دەبەن، تا ئێستەیش بە كردەوە حكوومەت بە دوو ئیدارەى جیاوە بەڕێوە دەچێ، تا ئێستە تارمایى شەڕى ناوخۆ سەرەتاتكێمان لەگەڵدا دەكات.
هەر بۆیە دەبێ حكوومەت و هەردوو حزب بە جدى لە خەمى بەدەمەوەچوونى داخوازییەكانى خەڵكى ناڕازیی شەقامدا بن، چونكە ئەگەر تا ئەمڕۆ شەقام بە چاكسازى رازییە، دوور نیە خەمساردیی دەسەڵات ناچارى بكات ئەویش دروشمى "بڕۆ" بەرز بكاتەوە و بۆ بەدیهێنانیشى پەنا بۆ توندوتیژى ببات.
لە هەفتەنامەى باس، ژمارە 38 لە 5 نیسانى 2011 بڵاو كراوەتەوە.
ليست هناك تعليقات:
إرسال تعليق