عومەر عەلى غەفور
هێرشەكانى 11ى سێپتەمبەرى 2001 بۆ سەر واشنتۆن و نیویۆرك، بەرپرسانى واشنتۆنى راچڵەكاند و خاڵێكى وەرچەخانى لە سیاسەتى دەرەوەى ئەمەریكادا دروست كرد. ئیدارەى ئەمەریكى ئەو بڕوایەى لا دروست بوو كە هۆكارى روودانى ئەو پەلامارانە، بۆ پشتگیریكردنى بێقەیدو شەرتى ئەمەریكا دەگەڕێتەوە بۆ رژێمەكانى ناوچەى رۆژهەڵاتى ناوەڕاست، كە بە زەبرى ئاگر و ئاسن تەمەنى خۆیان درێژ دەكەنەوە و رێگە بە هێزە نوێیەكانى شەقام نادەن – كە تەوژمى ئیسلامى دیارترینى ئەو هێزانەیە- گوزارشت لە خۆیان بكەن و جڵەوى دەسەڵات بەدەستەوە بگرن، ئەوەیش هەستێكى قووڵى دژ بە ئەمەریكاى لە شەقامە عەرەبی و ئیسلامیەكەدا دروست كردووە، بەتایبەت كە واشنتۆن پاڵپشتێكى ستراتجیى سیاسەتەكانى ئیسرائیلیشە، سەرەنجام ئەو تووڕەییە لە شێوەى "پەلامارى تیرۆریستی"دا دژ بە بەرژەوەندییەكانى ئەمەریكا خۆ دەنوێنن، چونكە ئەو بە هۆكارى سەرەكیى هێز و مانەوەى رژێمەكان دەزانن.
ئەمەریكا رێگەى بە رژێمى سەدام دا راپەڕینى كوردستان و شیعەكانى باشور لە ساڵى 1991دا سەركوت بكات، نەوەك حزبە ئیسلامییە –شیعە- عێراقییەكان لە بەغدا دەسەڵات بگرنە دەست.
هەر لە كۆتاییەكانى هەمان ساڵدا خۆرئاوا بەگشتى پێشوازى لە لەباربردنى سەركەوتنەكەى بەرەى ئینقازى ئیسلامیى جەزائیرى كرد، كە زیاتر لە 80%ى دەنگەكانى هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكەى ئەو وڵاتەى بەدەست هێنابوو، فەرەنسا هەڕەشەى دەستێوەردانى سەربازى كرد ئەگەر بێتو بەرەى ئینقاز بێتە سەر حوكم.
دواى ئەوەى پارتى رەفاهى –ئیسلامى- توركیا لە هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكەى توركیادا لە 1995دا زۆرینەى كورسییەكانى بەدەست هێنا و حكوومەتى پێك هێنا، زۆرى نەبرد دادگەى دەستووریى توركیا بەتۆمەتى هەڕەشەكردن لە سیستمى عەلمانیى توركیا لە ساڵى 1997دا ئەو پارتەى هەڵوەشاندەوە و نەجمەدین ئەربەكانى سەرۆكى حزبەكەیشى بۆ ماوەى 5 ساڵ لە كارى سیاسی قەدەغە كرد، دواتر بە هەمان تۆمەت لە 2001دا حزبى فەزیلەیشى هەڵوەشاندەوە كە لەسەر داروپەردووى رەفاه دروست بوو. ئەمەریكا و یەكێتیى ئەوروپا بێدەنگییان لە ئاست دوو بڕیارە هەڵبژارد و تەنانەت ئەمەى دوایى پاساویشى بۆ هێنایەوە.
بەڵام دواى 11ى سێپتەمبەر واشنتۆن بەمەبەستى جوانكردنى سیما و ناوبانگى خۆى لە جیهانى ئیسلامیدا سیاسەتێكى نوێى گرتە بەر، ئەویش لەرێى راگەیاندنى پرۆژەى رۆژهەڵاتى نوێ و كرانەوەیەكى زیاتر بە رووى هێزە ئۆپۆزسیۆنە میانڕەوەكاندا، كە بزاوتە ئیسلامییەكان هێزى سەرەكى پێك دێنن، هاوكات فشار خستنەسەر رژێمەكان بۆ كرانەوە و ئەنجامدانى چاكسازیى سیاسی. تەنانەت دەوترێ كردنەوەى كەناڵى تەلەڤزیۆنى (الحرە) و رادیۆ (سەوا)یش بەشێكن لەو پرۆژەیە.
رووخاندنى رژێمى تالیبان و سەدام حسێن لەلایەن ئەمەریكاوە لە ماوەیەكى پێوانەییدا (2001/2003)، سەرانى ئەو رژێمانەى راچڵەكاند لەوەى ئەگەر ملكەچى شەپۆلى چاكسازى و دیموكراسیزەكردن نەبن چارەنووسیان لە رژێمەكەى مەلا عومەر و سەدام حسێن باشتر نابێ. بەتایبەت كە زانییان وا ئیتر ناتوانن بە بەرزكردنەوەى دروشمى "ئیسلامۆفۆبیا" درێژە بە پشتگیریكردنى ستراتیژیى واشنتۆن بدەن. ئەوە بوو لە كۆتاكانى 2003دا موعەمەر قەزافى خۆبەخشانە بەرنامە ئەتۆمییەكەى ئاشكرا كرد و سەرجەم كەرەستەكانى رادەستى واشنتۆن كرد. قەزافى راشكاوانە گوتى "ئەگەر وا نەكەین دەمانشێلن".
لە میسر بەهۆى ئەو پەراوێزە ئازادییەى هەڕەشە جدییەكانى ئەمەریكا لە رژێمەكان بۆ كرانەوە هێنایە كایە، ئیخوان موسلیمینى میسر توانییان لە هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكەى میسردا لە ساڵى 2005 لە كۆى 444 كوریی پەرلەمان 88 كورسی بەدەست بێنن.
هەروەها لە هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكەى فەلەستیندا لە كانوونى دووەم/یەنایەرى 2006 دابزووتنەوەى حەماسى ئیسلامى لە كۆى 132 كورسیی ئەنجوومەنى یاسادانان 76 كورسی بەدەست هێنا، كە بوومەلەرزەیەك بوو بۆ خۆى و مەحموود عەباسى سەرۆكى دەسەڵاتى فەلەستینیش بەبێ سڵەمینەوە حەماسى بۆ پێكهێنانى حكوومەت راسپارد. ئەوە لە نەوەدەكاندا لە موحەڕەمات بوو.
لە حاڵەتە توركییەكەیشدا، ئەمەریكا و ئەوروپا كە پێشتر دژ بە باڵادەستیى حزبە نیمچە ئاینییەكان بوون، لە ئاست سەركەوتنى پارتى داد و گەشەپێدانى توركیا بەسەرۆكایەتیى رەجەب تەیب ئەردۆگاندا لە ساڵى 2002دا بێدەنگییان هەڵبژارد و تەنانەت دواى ئەوەیش لە 2003دا پەرلەمانى توركیا رازى نەبوو هێزەكانى ئەمەریكا بۆ هێرشكردنە سەر رژێمى سەدام لە توركیاوە داخلى عێراق ببن، واشنتۆن كارى بۆ رووخاندنى دەسەڵاتەكەى ئەردۆگان نەكرد.
لە عێراقیش واشنتۆن نەك رێگرى لە هاتنە سەر كارى حزب ئیسلامییەكان –بە شیعە و سوننەوە- نەكرد، وەك لە ساڵى 1991دا كردى، بگرە بوو بە یەكێك لە هاوپەیمانە گەورەكانى حزبە ئیسلامییەكان. ئەوەبوو هەریەك لە ئەنجوومەنى باڵاى شۆڕشى ئیسلامى، حزبى دەعوەى ئیسلامى، حزبى ئیسلامیى عێراقى و یەكگرتووى ئیسلامیى كوردستان لە یەكەم یەكەى ئیداریی دواى روخانى رژێمدا (ئەنجوومەنى حوكم) كە پۆل برێمەرى حاكمى مەدەنیى ئەمەریكا لە عێراق لە تەمووزى 2003دا پێكى هێنا، بەشدارییان كرد و تا ئێستەیش ئەوان بڕبڕەى پشتى حكوومەتن.
بەم پێیە ئەمەریكا ئەو حەساسیەتەى جارانى لەگەڵ گرووپە ئیسلامیەكان نەما و گەیشتە ئەو باوەڕەى دەكرێ گرووپە میانڕەوەكانى ئەو تەوژمە بێنە دەسەڵات و جیاواز لە تەجروبەى ئێران، دۆستى واشنتۆنیش بن، بەوە هەم وێنەى ئەمەریكا لە شەقامە ئیسلامییەكاندا گۆڕانى ئیجابى بەسەردا دێ و هەم بەرژەوەندییەكانیشى پارێزراو دەبن.
بەڵام چەقینى ئەمەریكا لە زەلكاوى عێراقدا و درێژەكێشانى شەڕەكە، مەترسیی دووبارەكردنەوەى تەجروبەى عێراق و ئەفغانستانى لەگەڵ رژێمەكانیترى ناوچەكەدا رەواندەوە، ئەمەریكا ئەژنۆى شكا و سەرانى ئەو رژێمانە وزەیان تێ كەوتەوە. هەر بۆیە كەوتنەوە تەحەداكردنى گۆڕانكارى. مەحموود ئەحمەدینەژادى سەرۆكى ئێران گوتى پلانى رۆژهەڵاتى ناوەڕاستى نوێ شكستى هێنا. دەسەڵاتدارانى میسر وەك تەحەدایەك، بۆ یەكەمین جار لە هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكەى 28 تشرینى دووەم/نۆڤەمبەرى 2010دا رێگەیان نەدا هیچ چاودێرێكى نێودەوڵەتى چاودێریی هەڵبژاردنەكە بكات، سەرەنجامەكەیشى ئەوە بوو حزبى دەسەڵاتدار لە كۆى 508 كورسی، 420 كورسی بەدەست هێنا و هێزە بەرهەڵستكارە خاوەن قورساییەكانى وەك وەفد و ئیخوان دواى ساختەكارییەكانى خولى یەكەم لە بەشداریكردنى خولى دووەم كشانەوە و پەرلەمانى نوێیان بە ناشەرعى لەقەڵەم دا. دواى ئەو ئەنجامەیش واشنتۆن لەژێر ترسی گرێى عێراقدا هەڵوێستێكى سەختگیرانەى بەرامبەر ئەو سەركێشییەى قاهیرە دەرنەبڕی.
لە 17ى تشرینى دووەم/نۆڤەمبەرى 2010دا بە خۆسووتاندنى محەمەد بوعەزیزى سەوزەفرۆشى تونسى، تسۆنامیى راماڵینى رژێمە عەرەبییەكان هەڵى كرد و لە ماوەى كەمتر لە مانگێكدا سەرسەختترین دەسەڵاتى عەرەبى (رژێمى زەینولعابدین بن عەلى) راماڵى. هێشتا چلەى بوعەزیزى نەچووە وا تسۆنامییەكە میسریشى گرتووەتەوە وا خەریكە دووەم سەرۆكى عەرەبی (حوسنى موبارەك) رادەماڵێ.
دواى پەرەسەندنەكانى میسر، هەر زوو كۆشكى سپی وزەى تێ گەڕایەوە و هاتە سەر خەت. ئەگەرچى موبارەك هەوڵ دەدات واشنتۆن بە تارمایی ئیخوان موسلیمین بترسێنێ، بەڵام واشنتۆن ئەو ترسەى پێوە دیار نییە، هەر بۆیە دواى "هەینیی تووڕەیی" كە لە 28ى مانگى رابردوودا لە میسر بەڕێوە چوو و بۆى دەركەوت شەقام جامەكەى پڕ بووە، پشتى شەقامى گرت و داواى كرد توندوتیژى دژ بە خۆپێشاندەران بەكار نەیەت، ئۆباماى سەرۆك ئەمەریكا وتى ئێستە كاتى ئەنجامدانى چاكسازییەكانە و پێویستە لەمڕۆوە دەست پێ بكرێ. لەگەڵ پەرەسەندنى رووداوەكانیشدا واشنتۆن زمانى دژ بە موبارەك توندتر دەكات و كۆنگریسى ئەمەریكى پێنجشەمەى رابردوو (3ى شوبات) داواى كرد موبارەك كورسییەكەى بەجێ بێڵێ.
ئەگەرچى ئەو تسۆنامییەى هەڵى كردووە بەدەر لە پلان و فشارەكانى واشنتۆنە و لە جەرگەى شەقامەوە هەڵقوڵیوە و پێناچێ وا بەم زوانە دابمركێتەوە، بەڵام پشتگیریكردنى واشنتۆن لە تەوژمەكە هێز و گوڕێكى زیاترى پێ داوە، چونكە لانى كەم خەڵك متمانەیان بۆ دروست بووە كە بەهۆى ترس لە واشنتۆنەوە، رژێم ناتوانێ سەركوتیان بكات. ئەو هەستەیش كاریگەریی ئەرێنى لەسەر سروشتى پەیوەندییەكانى نێوان واشنتۆن و دەسەڵاتدارانى میسرى دواى موبارەكدا دەبێ.
ليست هناك تعليقات:
إرسال تعليق